De laatste tijd is er veel aandacht voor de hightech-onderdelen van auto’s. Toch worden er in de werkplaats nog steeds het meest standaard vervangingsdelen geplaatst zoals remblokken, uitlaatdempers, accu’s, distributieriemen of koeldelen.
Tot de categorie standaard vervangingsdelen behoren ook de onderdelen van het koelsysteem, zoals de koelslangen. Deze belangrijke ‘verbindingstukken’ transporteren koelvloeistof naar meerdere componenten onder de motorkap: radiator, thermostaat, waterpomp en verwarming. Maar denk ook bijvoorbeeld auto’s die uitgerust zijn met kleine slangen die koelvloeistof transporteren naar de carburateur, het smoorklephuis voor brandstofinjectie, de turbocompressor, de oliekoeler en andere delen. Dit onderstreept het belang van goed functionerende slangen. Vooral als je bedenkt dat de juiste warmte-afdracht van grote invloed is op brandstofverbruik en emissies. Verbrandingsmotoren produceren immers een enorme hitte, maar maken eigenlijk geen optimaal gebruik van deze energie. De meeste motoren gebruiken minder dan 25% van de warmte-energie om het voertuig aan te drijven. Ongeveer 35% van de verbrandingswarmte verlaat het systeem via de uitlaat, en nog eens 10% gaat verloren door interne wrijving. De overige 30% moet geëlimineerd worden door het koelsysteem. De verbrandingstemperaturen, die soms oplopen tot meer dan 1.300°C (±2400°F) worden door het koelsysteem tot ongeveer een tiende hiervan teruggebracht. Zonder goed functionerende koelslangen zal het koelsysteem en daarmee de motorolie snel ontbonden worden, waardoor deze de eigenschap verliest om bewegende metalen onderdelen op een doeltreffende wijze te smeren.
Check koelslang
Wanneer je een koelslang controleert op schade, zorg er dan voor dat de slangverbinding tussen de radiator en de motor niet geknikt is en niet in contact komt met hete of beweegbare motoronderdelen of scherpe randen. Een knik kan de doorstroom van koelvloeistof verminderen, wat kan leiden tot een oververhitting van de motor. Het scherpe oppervlak kan de slang uiteindelijk openscheuren of afschaven, waardoor er koelvloeistof verloren gaat. Vaak kun je al snel controleren of een koelsysteem goed functioneert door de radiatorslangen aan te raken. Een slang moet enkele minuten na het starten van de motor heet zijn. Als de verwarming aanstaat, moeten zowel de inkomende als de uitgaande kachelslangen ongeveer dezelfde temperatuur hebben. Zo niet moeten ze vervangen worden.
Vijf slijtageoorzaken
Let bij het controleren van koelslangen op de volgende tekenen van slijtage:
Elektrochemische corrosie
Elektrochemische corrosie veroorzaakt de meeste defecten bij koelslangen. Dit fenomeen doet zich voor wanneer verschillende metaalsoorten in het koelsysteem een elektrische lading opwekken, die via de koelvloeistof van de ene component naar de andere getransporteerd wordt. In geval van een hoge concentratie zal deze elektrische lading de slangwand aantasten en binnenin scheuren veroorzaken, waardoor de slang verzwakt. Het lastige is dat, omdat de slang binnenin verzwakt is, de symptomen uitwendig niet zichtbaar zijn. Ter controle is dus wat ouderwets handwerk vereist: knijp dicht bij de koppelingen in de slang met duim en twee of drie vingers. Elektrochemische corrosie is voelbaar op 5 tot 10 cm van de slanguiteinden. Als de slang verzwakt is, zou je de gaten of kanalen aan de binnenkant van de slang moeten voelen. Knijp daarna in het centrale gedeelte van de slang en ga na of er een merkbaar verschil is tussen de uiteinden en het middenstuk. Als je een verschil voelt, dan is de slang zeer waarschijnlijk verzwakt door elektrochemische corrosie. Vervang de verdachte slang vervolgens door een exemplaar dat bestand is tegen elektrochemische corrosie.
Hitte
In geval van oververhitting kunnen de versterkingsvezels van koelslangen aangetast worden (verkleuring). Omdat motorcompartimenten steeds kleiner en compacter worden, neemt de temperatuur onder de motorkap alsmaar toe. De omgevingstemperatuur van hete motoronderdelen, een onvoldoende hoeveelheid koelvloeistof of temperatuurpieken zijn eveneens factoren die tot beschadiging kunnen leiden. Koelslangen die door hitte beschadigd zijn, hebben een verharde en glanzende ommanteling die bedekt is met barsten. Een lichte zwelling is een teken van interne schade. Als de binnendraad zwaar beschadigd is door hitte, zal de slang zacht aanvoelen en op sommige plaatsen beginnen te zwellen. Je kunt na een vervanging de nieuwe slangen extra beschermen tegen stralingswarmte door middel van een beschermhuls of een stuk oude slang. Sommige flexibele slangen kunnen op een zekere afstand van de warmtebron gemonteerd worden, wat de luchtcirculatie verbetert.
Olie
De combinatie van olie en rubbermengsels in de slang veroorzaakt een chemische reactie en verzwakt op die manier de moleculaire verbindingen. Hierdoor wordt de slang zachter en zwelt op. De lagen komen beetje bij beetje los van elkaar, waardoor de slang uiteindelijk stukgaat. Olie kan zowel de externe als de interne mengsels aantasten. Je herkent dit euvel als de slang zacht of sponzig is. Bobbels en zwellingen zijn duidelijk zichtbaar. Komt de olie van een externe bron? Monteer dan een nieuwe slang en verwijder elke bron van olie. Als dit niet mogelijk is, monteer de slang dan op een andere manier. Interne oorzaak? Vervang dan de slang en de koelvloeistof. Gebruik de aanbevolen soort en hoeveelheid koelvloeistof voor het koelsysteem. Als het voertuig een automatische aandrijving heeft, check dan of de olie van de oliekoeler niet in het koelsysteem van de motor lekt.
Slijtage
Een versleten, uitgeholde of afgeschuurde ommanteling van een koelslang ontstaat wanneer deeltjes die van de weg opspringen in de slang snijden of deze doorboren. Een hangende slang kan afslijten wanneer deze in contact komt met een beweegbaar motoronderdeel, zoals een ventilatorblad of een roterende riem of riemschijf. Als de slang een scherp oppervlak raakt of zich dichtbij een warmtebron bevindt, probeer dan een van de volgende oplossingen:
1. Monteer de slang op zekere afstand van het contactpunt;
2. Bescherm de nieuwe slang door middel van een beschermhuls (bv. een stuk oude slang) ter hoogte van het contactpunt;
3. Draai één of beide slanguiteinden lichtjes zodanig dat ze het scherpe of hete oppervlak niet raken.
Ozon
Verhoogde ozonconcentraties, veroorzaakt door vervuiling, tasten de verbindingen in bepaalde rubbermengsels aan. Er ontstaan kleine barsten in de ommanteling, vooral op plaatsen waar de slang onderhevig is aan spanning. Dat is dus vooral bij bochten en op plaatsen waar slangklemmen gebruikt worden. Het gevolg is dat verontreinigde stoffen via de barsten binnendringen en de slang beschadigen. Monteer om dit in de toekomst voorkomen nieuwe slangen met EPDM-rubbermengsels; deze zijn bestand tegen ozon.
Lekkages
Lekkages zijn herkenbaar aan vocht of druppels op of rond klemmen en koppelingen. Meestal wordt dit veroorzaakt door onvoldoende aanspanning van de slangklemmen of door een verslechterde staat van de koppeling. In het kort komt het erop neer dat metaal uitzet onder invloed van warmte. Wanneer je een nieuwe slang installeert terwijl de motor nog warm is, kan de slangklem niet voldoende aangespannen worden omdat de inlaat- of uitlaatpijpen uitgezet zijn. Ook rubber zet uit onder invloed van warmte – ongeveer 20 maal meer dan metaal. De klem houdt de slang op de pijp, maar de slang ‘zet zich’ in deze uitgezette toestand. Wanneer de motor afkoelt, ontstaat er een gat tussen de ‘gezette’ binnendiameter van de slang en de gekrompen buitendiameter van de metalen pijp. Hierdoor gaat de koelvloeistof lekken. Wat kun je doen? Let op het aantrekken van de slangklemmen: om koudwaterlekken te vermijden, moeten klemmen met regelbare spanning opnieuw aangespannen worden na een korte testperiode. Een andere oplossing is om slangklemmen met constante spanning te gebruiken. Deze passen zich automatisch aan wanneer het koelsysteem opwarmt of afkoelt. Toestand van de koppeling: een omkraalde koppeling biedt betere dichtings- en onderhoudseigenschappen. Hoe gladder de afwerking van de koppeling, hoe kleiner de kans dat de slangklem gaat lekken. Koperen en gietijzeren pijpen hechten na verloop van tijd vast aan de gebruikelijke rubbermengsels, wat de kans op lekken vermindert. Daarnaast kun je dichtingsproducten en kleverige gels gebruiken worden om lekken te vermijden.